Türkmenistan’da Sahabe Türbeleri Restorasyonu Çalışmalarında Sona Yaklaşıldı

Türkmenistan Hükümeti ile Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) arasında imzalanan Hakem el-Gıfâri ile Bureyde el-Eslemi Sahabe Türbelerinin Restorasyonu ve Çevre Düzenlemesi Projesi İşbirliği Protokolü kapsamında TİKA tarafından Merv’de yürütülen restorasyon çalışmalarında sona yaklaşıldı.

TİKA’nın koordinasyonunda titizlikle takip edilen restorasyon projesi, Türk ve Türkmen uzmanlarından oluşturulan Bilim Kurulu’nun verdiği teknik destekle, restorasyon kurallarına uygun bir şekilde devam ediyor.

Yapılan çalışmalarda, eyvan ve türbelerin temellerinin su izolasyonu tamamlanmış olup, üst kısımlarda kuşaklama yapılarak kubbe ve tonozlar güçlendirildi. Türbelere ait derzler açılmış, klasik tuğla ve moloz taşları çürütme yöntemiyle yerlerinden alınarak, sağlam ve orijinal olan aynı tür malzeme ile değiştirildi. Yüzeylerdeki derzler yenilenerek, duvar bünyelerine enjeksiyon sistemi ile özgün malzemeyle sağlamlaştırma yapıldı.

Gelinen son noktada; eyvanların temel alt yapılarına güçlendirme yapılarak zemin sularından korunabilmesi için drenaj çalışmaları tamamlandı. Türbelerin üst kısmında yağmur suyunun tahliyesi için eğimli tesviye (özgün malzeme) harcı yapılmıştır. Türbe ziyaretçilerinin ihtiyaçlarının karşılanabilmesini teminen peyzaj projeleri oluşturuldu. Tonoz imalatı ve enjeksiyon sonrası beden duvarlarında orijinal derz çalışmalarının %80’i tamamlanmış olup batı eyvandaki çini montaj çalışmaları halen devam ediyor. Söz konusu projenin 2016 yılında tamamlanması öngörülüyor.

TİKA’nın Türbelerini Restore Ettiği Sahabeler

Hakem El Gıfari ( Hakem b. Amr )

Ebû Amr (EbûBerze) el–Hakem b. Amr b.Mücedda' el–Gıfârî (ö. 50/670 ), Ebu Zer-i Gıfari hazretlerinin kardeşidir. Hicaz’daki Gıfar kabilesindendir. Ağabeyi Ebu Zer’in tavsiyesiyle, kardeşi Rafi ile birlikte Peygamber Efendimizin huzuruna gelerek Müslüman olmuştur.

Hakem El Gıfari, Peygamber efendimizin vefatına kadar onun sohbetinde bulundu ve daha sonra Basra’ya yerleşti. Müslümanlar arasında çıkan fitnelere karışmadı. Muâviye’nin Irak valisi Ziyâd b. Ebîh tarafından 45 (665) yılında Horasan’a bölge valisi olarak gönderildi. Vefatına kadar birçok fetih gerçekleştiren Hakem, önce Herat’a, daha sonra Horasan vilâyetinin merkezi olan Merv şehrine girdi. Kuhistan ve Tohâristan bölgesine yaptığı iki seferden de başarı ile döndü. 47 (667) yılında Gur ve Ferâvende’yi fethetti. Ceyhun nehrinin ötesine kadar fetihler gerçekleştiren Hakem El Gıfari, Merv’de 50 (670) yılında vefat etti. Mezarı, Merv’de Tennûrkerân mevkiinde, bugünkü Mari şehri Bayramali ilçesinde yer alan Kadim-i Merv’de, Sahabe Büreyde El Eslemî’ nin (Bureyde b. Husayb el-Eslemî) kabri yanındadır.

Hakem El Gıfari, Mâverâünnehir’de namaz kıldıran ilk şahıs olarak zikredilir. Onun Hz. Peygamber’den rivayet ettiği hadisler Sahih-i Müslim dışında Kütüb-i Sitte’de yer almış ve bir çok tâbiin ondan hadis rivayetinde bulunmuşlardır.

Büreyde b. Husayb( Büreyde El Eslemi )

Ebû Abdillâh Büreyde b. el-Husayb b. Abdillâh el-Eslemî ( Büreyde El Eslemi ) (ö. 63/682-83) Horasan bölgesinde en son vefat eden sahâbî olarak bilinmektedir. Eslem kabilesinin Sehmoğulları koluna mensuptur. Mekkeli müşriklerin, hicret sırasında Hz. Peygamber’i diri veya ölü olarak ele geçirene büyük mükâfatlar vaad ettiğini duyan Büreyde, arazisinden geçmekte olan Hz. Peygamber ile yanındakileri durdurup kimliklerini öğrenmek istemiş, fakat bu esnada Resûlullah’ın konuşmasından etkilenerek müslüman olmuştur. Resûlullah ve halifeler döneminde çeşitli görev ve kumandanlıklarda bulunan Büreyde, Hz. Osman zamanında Horasan’ın fethine katılarak, 62 (681-82) veya 63 (682-83) yılında vefat edinceye kadar Merv’de kalmıştır. Merv’de ilim neşriyle uğraştığı, şarktaki Müslümanların komutanı ve ışığı olduğu rivayet edilmektedir. Merv’de kaldığından dolayı ona Mervezî nisbesi verilmiştir.