TİKA Bosna Hersek'in Sembollerinden Tarihi Ferhadiye Camii İnşaatını Tamamlıyor

Konjic Köprüsü, Sokollu Mehmet Paşa Köprüsü, Maglay Kurşunlu-Yusuf Kalavun Paşa Camii Restorasyonları, Tarihi Saraybosna Mevlevihanesi’nin yeniden inşaası ve Alija İzzetbegoviç’in doğduğu evin restorasyonu gibi projelerle Bosna Hersek’in tarihi ve kültürel mirasınıın ihyasına katkıda bulunan Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı Bosna Hersek’in bir diğer önemli sembol eserinin ayağa kaldırılmasına destek veriyor.

Bosna Sırp Cumhuriyeti’nin en büyük kenti Banja Luka’da 1992-95 savaşında temellerine kadar mayınla yıkılan, taşları Vrbas nehrine atılan, arazisi bir süre park alanı ve şehir çöplüğü olarak kullanılan, ülkenin sembollerinden biri konumundaki tarihi Ferhadiye Camii’nin yarım kalan inşaatı TİKA tarafından tamamlanacak.

Mohaç Zaferini müteakip Jajce Bölgesinin ele geçirilmesiyle Osmanlı idaresine giren Banjaluka şehri Bosna Sancak Beyi sonrasında Bosna’nın ilk beylerbeyi olan Ferhat Paşa’nın imar çalışmalarıyla kasabadan bölgesel bir merkez haline geldi. Sınırda önemli bir askerî merkez ve ileri karakol durumunda olan şehir bu özelliği sebebiyle 1552’den itibaren Bosna sancak beylerinin ikametine tahsis edildi. Banjaluka 1639 yılında Sancak merkezinin Saraybosna’ya taşınmasına kadar Bosna Sancak’ının merkezi olarak kaldı.

Büyük sadrazam Sokollu Mehmet Paşa’nın akrabası olan Bosna Sancak Beyi Ferhat Paşa’nın hizmetinde bulunan tarihçi ve edip Gelibolulu Ali Mustafa Efendi meşhur eseri Zübdetü’t-tevârîhi bu şehirde yazdı. 1661’de şehri ziyaret eden Evliya Çelebi şehirde iki kale, kırk beş mahalle, kırk beş cami ve mescid, birçok medrese, hamamlar, 300 dükkân, 100 dükkânlı bir bedesten ile 3700 hâne bulunduğunu kaydetmişti.

Ferhat Paşa adına Mimar Sinan’ın öğrencisi tarafından 1579 yılında yaptırılmış Bosna-Hersek’in Osmanlı dönemine ait en önemli tarihi kültürel eserlerinden olan Ferhadiye Camii, 1992-95 savaşında temellerine kadar mayınla yıkıldı. Bunun ardından 2001 yılından bu yana Bosna Hersek İslam Birliği Riyaseti öncülüğünde aslına uygun bir biçimde yeniden inşa edilmeye çalışılıyor. Geçtiğimiz yıl içinde kaynak yetersizliği nedeniyle durma noktasına gelen caminin yeniden inşası için 2009 yılında taş temini desteği TİKA tarafından sağlanmıştı.

Bosna Hersek’in önemli sembollerinden birisi olan Banja Luka’daki tarihi Ferhadiye Camii 7 Mayıs 1993 yılında, Sırp çetnikler tarafından temellerine dinamit konularak havaya uçuruldu. Boşnaklar arasında büyük bir hüzne yol açan bu olayın yaşandığı 7 Mayıs tarihi, Bosna Hersek İslam Birliği tarafından ülkede ”Camiler Günü” olarak kutlanıyor. Bosna’daki savaş boyunca, 614 cami, 218 mescit, 69 Kur’an kursu, 4 tekke, 37 türbe ve 405 diğer vakıf eseri Sırp ve Hırvatlar tarafından yıkıldı.

Restorasyon çalışmaları UNESCO tarafından yakından takip edilen Ferhadiye Camii, Ulusal Anıtları Koruma Komsiyonu tarafından tescil edilmiş milli anıt niteliğine sahip olduğu gibi UNESCO Dünya Mirası listesine adaylık süreci de devam ediyor.
Banja Luka Ferhadiye Camii’nin Restorasyonuna dair ilk aşama TİKA tarafından 25 Mart 2014 tarihinde gerçekleştirilen çalışma ile başlatıldı.

İki aşamadan oluşan projenin ilk aşamasında ana mabed binasındaki kalan işler, Ferhat Paşa’ya, halk arasında manevi değer atfedilen Safiye Kadın’a ve Sokollu Mehmet Paşa’nın bayraktarına ait olan türbelerin restorasyonu ve diğer çevre düzenlemeleri işleri tamamlanacak. Projenin özellikle mabed kısmının Ramazan ayına yetiştirilerek ibadete açılması hedefleniyor. Projenin önümüzdeki günlerde başlatılması planlanan tezyinat, kalem işleri ve kaligrafi çalışmalarından oluşan ikinci aşaması da TİKA tarafından gerçekleştirilecek.